İşbu yazımızda, mirasçıların terekeye dâhil eşyalar üzerinde serbestçe tasarrufta bulunmalarına imkân veren elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete nasıl dönüştüreceği incelenmiştir.
Kısaca değinmek gerekirse, elbirliği mülkiyetinde, maliklerin pay oranları belirli olmayıp, maliklerden her birinin hakkı ortaklığa giren bütün malların tamamına yaygındır (TMK md.701/2). Kural olarak kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir. Bu durum, elbirliği mülkiyetine tabi olan malların yönetimini zorlaştırmakta ve ortakların kendi payına ilişkin ayni tasarruflarda bulunmasına engel olmaktadır. Paylı mülkiyette ise, paydaşlar kendi paylarını satmak, rehin vermek yahut bağışlamak gibi ayni tasarruf işlemlerinde bulunabilirler. Kısaca açıklanan bu sebepler mirasçıların elbirliği mülkiyetini paylı mülkiyete dönüştürmeyi tercih etmelerine sebep olmaktadır. Zira elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi, her mirasçının kendi payını bağımsız olarak yönetebilmesine imkan sağlamaktadır.
Eğer muristen intikal eden bir taşınmaz ise ortakların(mirasçıların) tamamının tapu müdürlüğüne başvurarak elbirliği mülkiyetini paylı mülkiyete dönüştürülmesini istemesi halinde, tüm mirasçılar oybirliği ile hareket ettiklerinden elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi mümkündür. Ancak ortaklardan birine ulaşılamıyor vb. gibi nedenlerle ortakların oybirliği ile hareket etmesi mümkün değilse elbirliği mülkiyetinden paylı mülkiyete aşağıda belirtilen iki yöntemle geçilmesi mümkündür.
- 3402 Sayılı Kadastro Kanunu Ek Madde 3 Uyarınca:
3402 sayılı Kadastro Kanunu Ek madde 3’e göre her bir mirasçı, tapu sicil müdürlüğüne başvuruda bulunarak terekeye dâhil münferit bir taşınmaz üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesini talep edebilir.
Nitekim 3402 sayılı Kadastro Kanunu “Ek Madde 3 ;“Bir mirasçı, miras ortaklığından doğan elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde tapu sicil müdürü, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder. Tebligat masrafları ilgilisince karşılanır.
Elbirliği mülkiyetinin devamına yönelik bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan herhangi biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu taşınmaz mal üzerindeki elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete dönüştürülerek, hissedarlık esaslarına göre mirasçılar adına tapu kütüğüne tescil edilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Kanun hükmünden anlaşıldığı üzere, mirasçının başvurusu üzerine tapu müdürlüğü söz konusu taşınmazın diğer ortaklarına tebligat çıkartarak, belirleyeceği süre içerisinde elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi talebine ilişkin diğer mirasçıların varsa itirazlarının bildirilmesi çağrısında bulunulur. Tapu müdürlüğünce belirlenen süre içerisinde, diğer mirasçılar tarafından herhangi bir itirazda bulunulmaz ya da süresi içinde paylaşma davası açılmaz ise tapu müdürlüğü elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete dönüşmesi işlemini resen gerçekleştirmektedir.
Ancak tapu müdürlüğünün çağrısı üzerine, ortaklardan birinin itiraz etmesi veya verilen süre içerisinde paylaşım davası açılmış olduğunun belirlenmesi halinde, tapu müdürlüğü paylı mülkiyete geçiş işlemini gerçekleştiremez. Bu durumda sulh hukuk mahkemesinde dava açılarak paylı mülkiyete dönüşüm talep edilmesi mümkündür.
- Dava Yoluyla:
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi başlıklı TMK’nın 644. maddesi “Bir mirasçı, terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hâkimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa itirazlarını bildirmeye davet eder.
Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
TMK’nın 644. maddesi sadece taşınmazlar için değil terekeye dahil tüm malvarlığı için geçerlidir.
TMK md.644’e göre açılacak elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davasına bakmakla görevli mahkeme 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu(HMK) md.4/1-b uyarınca sulh hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise, HMK md.12/1 uyarınca dava konusu edilecek taşınmazın bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesidir. Eğer farklı yerlerde bulunan birden fazla taşınmaz için TMK md.644 gereğince elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davası açılacak ise HMK md.12/3 uyarınca taşınmazlardan birinin bulunduğu yer sulh hukuk mahkemesinde bu dava açılabilir.
Kanun maddesinden açıkça anlaşıldığı üzere bir mirasçı, terekeye dahil malların tamamı veya bir kısmı üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi isteminde bulunduğu takdirde sulh hukuk mahkemesi hakimi, diğer mirasçılara çağrıda bulunarak belirleyeceği süre içinde varsa haklı itirazlarını bildirmeye davet eder. Elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya mirasçılardan biri belirlenen süre içinde paylaşma davası açmadığı takdirde, istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verilir.
Sulh Hukuk Mahkemesi tarafından mirasçılara gönderilecek davetiyede “belirlenen süre içinde elbirliği mülkiyetinin devamını haklı kılacak bir itiraz ileri sürülmediği veya paylaşma davası açılmadığı takdirde istem konusu mal üzerindeki elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesine karar verileceğinin” ihtaratının yapılması zorunludur. TMK md.644’teki ihtarı içermeyen tebligatlar geçersiz olup söz konusu ihtaratın yapılmaması yerleşik Yargıtay içtihatları gereğince bozma sebebidir.
Mirasçıların yapacağı itirazın haklı olması gerektiği Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 07/09/2020 tarih 2020/1657 E.2020/4643 K. sayılı ilamında; “mahkemece, “…Dosyaya sunulan beyanlardan dava konusu muristen gelen taşınmazlarla ilgili olarak tapu iptali davalarının açıldığı, tarafların iştirak halindeki mülkiyetin müşterek mülkiyete çevrilmesine itirazlarının bulunduğu…” gerekçesiyle davanın reddine karar verilmişse de mülkiyetin naklini içeren dava veya davaların açılmış olmasının talep hakkında olumlu bir karar verilmesine engel olmayacağından mevcut gerekçeyle hükmün reddedilmiş olması da doğru görülmemiş hükmün bu nedenle bozulması gerekmiştir.”şeklinde gerekçelendirilmiştir.
Elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete dönüştürülmesi davalarını ancak mirasçılar açabilir. Mirasçılar dışında alacaklıların TMK md. 644 uyarınca dava açabilmesi için 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu md.121 gereğince, icra mahkemesi hakiminde yetki belgesi almaları gerekmektedir. Alacaklının bu yetki belgesini isteyebileceği icra mahkemesi, borçlu hakkında icra takibi başlattığı yer icra müdürlüğünün yetki bakımından bağlı olduğu yer icra mahkemesidir.
Hüküm sonucunda infazda tereddüte neden olunmaması amacıyla elbirliği mülkiyeti paylı mülkiyete dönüştürülürken dayanak mirasçılık belgesine göre her paydaşın payının hüküm sonucunda ayrı ayrı gösterilmesi zorunlu olup bu husus dikkate alınmadan karar verilmesi yerleşik Yargıtay içtihatları uyarınca bozma sebebidir. (Yargıtay 14. Hukuk Dairesi’nin 27/09/2016 Tarih 2015/3569 E. 2016/7579 K. )Bir başka ifadeyle, elbirliği mülkiyetinin paylı mülkiyete çevrilmesi davalarına ilişkin kurulacak hükümde tüm paydaşların paylarının ve paydasının gösterilmesi, paydaşlara verilen payların toplamı ile paydanın birbirine eşit olması gerekir. ( Yargıtay 14. Hukuk Dairesi E. 2016/18454 K. 2020/7215 T. 12.11.2020)
